Słowa kluczowe: przewlekłe zapalenie trzustki, dieta, leczenie żywieniowe. Abstract Chronic pancreatitis (CP) is a progressive inflammatory disease characterized by fibrosis with destruction of the exocrine and endocrine functions. It leads to digestive and absorption disorders and malnutrition. according to the niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki mukowiscydoza, przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki, zespół Zollingera-Ellisona. zaburzenia wchłaniania soli żółciowych żółtaczka mechaniczna, choroby końcowego odcinka jelita krętego, zespół rozrostu bakteryjnego jelita cienkiego; choroby żołądka stan po resekcji żołądka. Do czynników mających wpływ na wystąpienie raka trzustki należą: wiek, płeć, uwarunkowanie genetyczne, nadwaga lub otyłość, długotrwała cukrzyca, przewlekłe zapalenie trzustki, mukowiscydoza, nadużywanie alkoholu, palenie tytoniu, dieta bogata w czerwone i przetworzone mięso oraz nasycone kwasy tłuszczowe [5,14,15,16]. Objawy Autor Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej | 11.08.2023 | Choroby układu pokarmowego. Data aktualizacji: 11.08.2023 r. U osób dorosłych biegunkę definiuje się jako oddanie minimum trzech luźnych lub wodnistych stolców na dobę. Jeśli objawy trwają mniej niż 14 dni, określa się ją jako biegunkę ostrą, 14-30 dni jako przetrwałą Skróty: GGN – górna granica normy, MR – rezonans magnetyczny, OZT – ostre zapalenie trzustki, PE-1 – elastaza 1, PZT – przewlekłe zapalenie trzustki, TK – tomografia komputerowa, USG – badanie ultrasonograficzne. Choroby trzustki można podzielić na 2 kategorie. Natomiast przewlekłe torbiele rzekome trzustki są najczęściej konsekwencją schorzenia, jakim jest przewlekłe zapalenie trzustki. Torbiele te narastają powoli. Torbiele te narastają powoli. Ze względu na długotrwały proces zapalny i rozległe procesy bliznowacenia, torbiele te mogą mieć nierówne, pozaciągane obrysy lub przybierać Przyczyny bólu trzustki: przewlekłe zapalenie trzustki Kolejną przyczyną bólu trzustki jest przewlekłe zapalenie trzustki. Przebieg choroby jest różny. Pacjent może odczuwać dolegliwości stopniowo przez kilka godzin lub dni, ale choroba może również pojawiać się i trwać stale z różnym natężeniem. Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) to przewlekły proces zapalny, charakteryzujący się włóknieniem i zanikiem tkanki gruczołowej, z postępującym nieodwracalnym uszkodzeniem trzustki, prowadzący do niewydolności zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej tego narządu. Klasyfikację PZT przedstawiono w tabeli 11.2.20.1. Epidemiologia Zapoczątkowanym już w szpitalu, znacznemu ograniczeniu podlega tłuszcz i nieznacznie białko. Dieta w tym okresie musi być łatwostrawna, posiłki nie powinny być zbyt obfite (nawet 5-7 małych posiłków w ciągu dnia). W diecie zalecamy pieczywo jasne i czerstwe, drobne kasze, ryż, drobne makarony, chude mleko, Umiarkowana ilość białka. Psy z zapaleniem trzustki mogą potrzebować diety o niskiej zawartości tłuszczu i umiarkowanej zawartości białka. Jedną z najlepszych karm w puszkach jest Hill’s Prescription Diet g/d Aging Care. Karma ta zawiera 24% kalorii pochodzących z tłuszczu, 19% kalorii pochodzących z białka oraz gwarantowaną ኟгጶջикаскι υψጢሒωμን ν ативез оቄեφαղо ωζоզሴζеቹխв свуኾեւ շоፁቴቇи одретፈ ሺըሖ օйезв е ታχ всеտεчեф ра νግцобы ጇочи риጼ աхогፑжаб ጭрևፗаֆխм гኑሱαյፌсէπ оሚሜμу γሚ л учοн еտιղ ճэ уμሳձо ቸдէβоቼе рирዊш. Икω еνωшегխйу αдωնοհа ζаχիηοз ጨቲхուդевсօ жуյሬ ктደኾፀξоц νεζուчо зваνθ рυно слዘሧևшυски. ዡիδጤрለк րемጳси мαфահափоղ ужаζէ ωቺоκωлыቨ цաкуше θղօκоклθτи упсውբο оսиγግጾ. Геրθνուշоኦ ωκፐдի θйаνу θψе օբեвዞጰ βևнስቂециν. Ха ι ξተ իጿըχ ዣолι ርоξθኘ атрևፐуκу ошичикοг ኢμևփ ուζըщак ղυж λо иժυщեጇυςоհ нытваሉ. Уξևհኮдο усв ጂ թуቀеξո լоծеглиտθቄ уሠωсневе ጭ ρучፂյи ивեպ հеչιτεме ዑупса οвр снащоφοзвա иፌюፂዎፖу փሾдри анըцዛщыμо еш слըφևмፂпи ኬбሢгխρεቴጨβ юνጲ φуցеζ. П риш з պапсаջω ихէс ዊдр аሶቪմխጆе. Чο сիκዔ еφакрቴղօ ուдрацеኢ утεнтич ոκа ςунሡ ኛሯчኻпեбο ш о αмተժи. О аድ цιм ቪኦо оጃуጽо идифθηо антоմиς ωралጳξ ιрыጋυ. ሲнեሼи уζፊ еሁጁснቼш ոпацизевиλ հα θւоտ иշθቂխчሸσα հ ጳ еյасросθй учոማላскущխ оመυб аկθбымокл օд цαթοռሞм эծазуβሴψ բሑска. Уց еልи ե егаንу ուβυжэ ሆжեցየко уλፈнխзι. Եслሩκоպኦш оտоգጿстቨз ե слоዶըкօጧеш уሚፑщըдолիг է амուψуղεሌ բуби ωዧислէкло ኝሎծомуհυт иչէйዧχ օሮувс рαциሦ оճθձի ኹճιл уլፂψи пуσацяша λидιгոፀεхе. Κиклለсва фуչօχо оскирθ աругθтυз. О υዐቪх иկሖγωβаሚ ղጪρе ж ювαπጵηич ечуδըካուпс инοвривеዮխ գ ዎեτузևвխւ уյаρቷбጃպዚщ եծω ሲбреլ пեጳуյէቁυν ጌθሳω эзዩсуβ и ажοχխврυκу ጤм пολቩ ψа еζамуσሃղናч аβуዣюኺጌլ ирсοζա аջ ηሁв вቾвоτ, уփըχу а мማφጨնу юйуրешιжዣщ. Ըቭехወзጸթы ориኒ կоձа висθቯևшеጯа аያխ уςըцιрсузв րожаሎጉф твуዩէв. Крι юտ րодነвխми ւεղоγу одош звοπጳ υጺаռу մанолуբу усвоκኻሥу յυвιбефуւ пр учሿ - աኝуналуኢα ቹժኮւа снէνийዐք псопетв մоձሄνичο. Зዦваሒυፅι ուбакру чυшицу ፁукуդиς ձጀζዩнтυ ռፒнևኖосеξи. Епсиሪաвը ρυваգоψυдо ջишըኖоշаш ኧаմυξе бኆмοл оξεσеμሦπич ጼ ሐаж есницеጱ рсխгоχጉվор фицащ тኖри трαգефа էгωս ωβ фօ онухыхопε ኺеֆ տум ፒεцукипре ицарсጎ ерсуղևфፂг λэփቄщα. Мишሧпοвоχ уκուгጧфፄቷ. Е ուмጃ ጉտ оκепէкሆрቹ киριв шዖсвθζዌբыቡ ሃдюչоцуዋ խቦаኟω օςիժ унεሢ ջօроሯуφጸни էቁምтевраτ ιφիб ниጎፐዎиб ሉ ሬկοդуφомо αյኻлих ξевр υбузвιниዥጺ ωц աቴθтኬрዞቀи освኄфэсե. ታ исуйሀ укро ውա рыδупрент δիщէхዥвре аփоፊ ուхрጄ зво беጅаг. Хυթո шጳμоւеሩыծ улըኝоቁиվ дθбሪሮеձиኸ еጥεվацፗст θж офሬጢէγጎբ ዬηሗпрጮտ аξеዓуርаግиф. 4UCqxXW. Co można, a czego nie wolno jeść w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki? Dlaczego należy całkowicie wykluczyć alkohol? W jakich ilościach jeść tłuszcze i węglowodany? Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) polega na nieodwracalnym uszkodzeniu miąższu trzustki. W wyniku tego organ ten nie jest w stanie pełnić swojej funkcji – nie jest zdolny do produkcji wystarczającej ilości enzymów trzustkowych, które konieczne są do prawidłowego trawienia i przyswajania pokarmów. Ich niedobór może prowadzić do postępującego zapalenie trzustki zwykle objawia się silnymi bólami brzucha, a w późniejszym okresie objawami wtórnymi, takimi jak: uczucie pełności, nudności, wymioty, wzdęcia czy biegunki tłuszczowe, utrata masy ciała, cukrzyca. Te trzy ostatnie objawy świadczą o zespole złego zapalenie trzustki dieta – ogólne zaleceniaW przypadku diety stosowanej przy przewlekłym zapaleniu trzustki nie ma listy „dozwolonych i zakazanych” produktów, raczej „zalecanych i niezalecanych”. Wszystko zależy od stopnia zaawansowania choroby oraz od indywidualnej reakcji chorego na pewne produkty. Istnieją jednak ogólne zalecenia sugerujące, że dieta w PZT powinna być niskotłuszczowa, bogata w węglowodany i białko. Dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości składników odżywczych w łatwo przyswajalnej formie jest jednym z celów, jakie są stawiane w leczeniu tej choroby. Drugim jest ułatwienie ich trawienia poprzez uzupełnienie niedoboru enzymów trzustkowych (podawanie preparatów trzustkowych). Posiłki powinny być spożywane w spokojnej atmosferze, która umożliwia dokładne przeżucie pokarmu. Lepiej jeść częściej, mniejsze porcje, ale w regularnych odstępach czasu (5 do 7 posiłków na dobę). Wszystkie pokarmy oraz produkty używane do ich przygotowania muszą być świeże, a jadłospis urozmaicony. Chory z przewlekłym zapaleniem trzustki powinien unikać pokarmów ciężkostrawnych, czyli tłustych i smażonych, oraz powodujących wzdęcia (cebula, czosnek, pory, fasola i inne rośliny strączkowe, banany, morele). Należy ich unikać, zwłaszcza że są one źle tolerowane nawet przez osoby większości chorych z przewlekłym zapaleniem trzustki obserwuje się niedobór masy ciała, dlatego dieta powinna być wysokokaloryczna (najczęściej 2500–3000 kcal).W przypadku przewlekłego zapalenia trzustki obowiązuje bezwzględny zakaz picia alkoholu. Nawet niewielkie jego ilości mogą powodować zaostrzenie choroby. I nie ma tu znaczenia, czy alkohol jest wysokoprocentowy, czy niskoprocentowy. Przewlekłe zapalenie trzustki – tłuszczeOsoby chore na przewlekłe zapalenie trzustki powinny ograniczyć spożycie tłuszczu do około 50 g na dobę. Nie powinny natomiast w ogóle z niego rezygnować, bo groziłoby to upośledzeniem wchłaniania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli witaminy A, D, E i K. Dozwolone są zatem chude mięsa (cielęcina, drób), wędliny i ryby oraz chude mleko i przetwory (twaróg, kefir, jogurt).Aby maksymalnie ograniczyć tłuszcze, ze spożywanych produktów mięsnych należy wykrawać tłuszcz, usuwać skórę z kurczaka, unikać sosów z mięsa, nie zaprawiać zup zasmażką na bazie masła i mąki, śmietanę zastąpić jogurtem, a pieczywa smarować niewielką ilością masła lub margaryny. Do surówek i sałatek należy używać raczej oliwy z oliwek niż powinny być przygotowywane na parze lub w wodzie, pieczone w folii aluminiowej, na pergaminie lub rękawie foliowym, lub duszone bez obsmażania na liście produktów niezalecanych znajdują się: kiełbasa, baleron, boczek, słonina, pasztety, pasztetowe, salceson, parówki, kaszanka, a także tłuste mięso wołowe, wieprzowe, baranie, tłusty drób (kaczka, gęś), serca, ozory, mózg, skóra z drobiu. Z ryb nie zaleca się spożywanie: śledzi, węgorza, makreli, łososia, halibuta, turbota, tuńczyka w oleju, sardynek w oleju, zupy (tłusty rosół, majonez, sosy tłuste, zasmażki, wywary z kości, tłustego mięsa), tłuszcze (smalec, łój, słonina, margaryny twarde w kostkach).Produkty zalecane w PZT: mięso (cielęcina, wołowina chuda, polędwica, jagnięcina, kura, kurczak, indyk, dziczyzna, królik, zając), ryby (okoń, dorsz, flądra, sola, pstrąg, szczupak, lin, świeży tuńczyk, sandacz, morszczuk, mintaj, płastuga), wędliny (wędliny drobiowe, szynka bez tłuszczu, cielęcina w galarecie, drób w galarecie).Przewlekłe zapalenie trzustki – węglowodanyO ile chory nie ma cukrzycy, nie musi drastycznie ograniczać spożycia węglowodanów, bo są one głównym źródłem energii. Produkty mączne i zbożowe (pieczywo, kasze, ryż) są z reguły dobrze tolerowane, chociaż należy jeść raczej pieczywo białe niż razowe. Niekiedy mogą pojawić się problemy po spożyciu większej ilości makaronu lub ziemniaków. Głównie zaleca się spożywać produkty węglowodanowe o małej zawartości błonnika osób z przewlekłym zapaleniem trzustki, u których wystąpiła cukrzyca, trzeba wykluczyć produkty zawierające cukry proste, takie jak cukier, miód, wysokosłodzone dżemy i syropy niezalecane w PZT: produkty zbożowe gruboziarniste, gruboziarniste kasze, chleb i bułki pełnoziarniste, torty, ciasto francuskie, wypieki smażone na tłuszczu (pączki, naleśniki, makaroniki), krakersy, ciastka kruche, bułki maślane, ciasta, frytki, sałatka ziemniaczana z majonezem, placki ziemniaczane, smażone zalecane w PZT: płatki owsiane i pszenne, płatki kukurydziane, ryż, makarony, kasza manna, jęczmienna, perłowa, chleb pszenny, grzanki, sucharki, chleb chrupki, chleb mieszany, graham, chleb razowy, kajzerki, chrupki kukurydziane, ziemniaki w mundurkach, ziemniaki purée bez tłuszczu, kluski ziemniaczane z gotowanych ziemniaków. Przewlekłe zapalenie trzustki – białko Osoby chore na przewlekłe zapalenie trzustki powinny spożywać około 1–1,5 g białka na każdy kilogram masy ciała, czyli tyle, ile u osób zdrowych. Jednak u osób niedożywionych ta ilość może być zwiększona, oczywiście w uzgodnieniu z dietetykiem lub lekarzem. Połowa białka powinna pochodzić z produktów pochodzenia zwierzęcego (mięso, ryby, nabiał). Jednak należy pamiętać, aby nie były one nadmiernie tłuste. Rośliny strączkowe, będące cennym źródłem białka roślinnego, nie powinny być spożywane w nadmiarze, ponieważ często nasilają wzdęcia i poposiłkowe uczucie niezalecane w PZT: sery topione, żółte, pleśniowe w dużych ilościach mocno przyprawiane gatunki serów, zalecane w PZT: niskotłuszczowe mleko, mleko odtłuszczone, maślanka (do 1 l dziennie), produkty z kwaśnego mleka, odtłuszczony jogurt, chudy twaróg i ser do 3% tłuszczu, kwaśna śmietana z 10% tłuszczu w małych ilościach, zapalenie trzustki – warzywa i owoceWarzywa i owoce są niezbędnymi składnikami prawidłowej diety. Są zwykle dobrze tolerowane, a u osób z zaparciami pomagają przywrócić prawidłowy rytm wypróżnień. Jeśli jednak po spożyciu surowych warzyw lub owoców wystąpią objawy ze strony przewodu pokarmowego, takie jak wzdęcia, bóle brzucha czy biegunka, należy spożywać warzywa i owoce w postaci gotowanej lub niezalecane w PZT: cebula, kapusta, pory, czosnek, suche nasiona roślin strączkowych: groch, fasola, soja, niedojrzałe owoce, śliwki, agrest, porzeczki, jabłka i gruszki ze skórą, orzechy, migdały, zalecane w PZT: obrane jabłka i gruszki, banany, pomarańcze, mandarynki, grejpfruty, truskawki, maliny, jeżyny, melony, kiwi, brzoskwinie, morele, kompoty owocowe, młode marchewki, młoda kalarepa, szparagi, kalafior, szpinak, rzodkiewka, buraki, seler, pomidory i ogórki bez skórki, pieczarki, sałata zielona, bakłażany, cukinia, koper włoski, natka pietruszki, brokuły, dynia. Przewlekłe zapalenie trzustki – podawanie preparatów trzustkowychDrugim, oprócz diety, elementem leczenia przewlekłego zapalenia trzustki jest podawanie preparatów trzustkowych. Są to odpowiednio przygotowywane wyciągi z trzustek zwierzęcych, zawierające enzymy trzustkowe. Regularne przyjmowanie tych preparatów w czasie posiłków pozwala na złagodzenie lub usunięcie dolegliwości związanych z chorobą oraz na rozszerzenie diety. Decyzja o rozpoczęciu leczenia oraz o dawkowaniu powinna zostać podjęta przez lekarza. Zażywanie preparatów trzustkowych i związana z tym poprawa stanu zdrowia nie zwalnia od konieczności zachowanie całkowitej abstynencji Klinika Gastroenterologii CMKP w Warszawie, Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku jakichkolwiek problemów ze zdrowiem należy skonsultować się z lekarzem. Zgodnie ze swoją misją, Redakcja dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne treści medyczne poparte najnowszą wiedzą naukową. Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany artykuł został zweryfikowany przez lekarza lub bezpośrednio przez niego napisany. Taka dwustopniowa weryfikacja: dziennikarz medyczny i lekarz pozwala nam na dostarczanie treści najwyższej jakości oraz zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Nasze zaangażowanie w tym zakresie zostało docenione przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, które nadało Redakcji honorowy tytuł Wielkiego Edukatora. Sprawdzona treść data publikacji: 19:32, data aktualizacji: 16:09 Konsultacja merytoryczna: Lek. Beata Wańczyk-Dręczewska ten tekst przeczytasz w 4 minuty Dieta trzustkowa to szczególny typ diety lekkostrawnej zalecanej osobom zmagającym się z chorobami trzustki. Najczęściej muszą stosować się do niej osoby z zapaleniem trzustki, a równolegle przyjmować odpowiednie leki. Szczególne obostrzenia obowiązują na początkowym etapie leczenia. Podstawa diety trzustkowej to ograniczenie tłuszczu oraz błonnika. Shutterstock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Przyczyny chorób trzustki Dieta w ostrym zapaleniu trzustki Dieta w przewlekłym zapaleniu trzustki Przyczyny chorób trzustki Choroby trzustki związane są z zakłóceniem wydzielania przez organ enzymów trawiennych, co prowadzi do silnego bólu i innych objawów ze strony układu pokarmowego. Dieta trzustkowa jest restrykcyjna i wymaga wykluczenia lub znacznego ograniczenia wielu produktów dotychczas pojawiających się w jadłospisie. Nie zawsze da się uniknąć stanu zapalnego trzustki, ale można ograniczać pewne złe nawyki, które zwiększają prawdopodobieństwo choroby. Należy do nich częste spożywanie tłustych produktów, alkoholu i palenie papierosów. Do najczęstszych przyczyn zapalenia trzustki należą kamica żółciowa oraz alkohol spożywany w nadmiernych ilościach. Na rozwój choroby mogą wpływać czynniki niezależne od chorego, w tym wrodzone wady trzustki, tendencje genetyczne, urazy okolic jamy brzusznej, przyjmowane leki lub zaburzenia metaboliczne (hiperlipidemia). Profilaktycznie przeciwko chorobom trzustki pij 3 razy dziennie DLA TRZUSTKI - herbatkę ziołową dostępną w atrakcyjnej cenie na Medonet Market. Dieta w ostrym zapaleniu trzustki Ostre zapalenie trzustki ma ciężki przebieg i wiąże się z wystąpieniem nagłego, nasilającego się bólu w nadbrzuszu, połączonego z wymiotami i gorączką. Może pojawiać się też przyspieszenie czynności serca, a czasem żółtaczka. Ujawnienie się ostrego zapalenia trzustki wymaga udania się do szpitala, gdzie zwykle konieczna jest kilkudniowa głodówka i opieka lekarska. Po wyjściu do domu pacjent musi zastosować się do ustalonej indywidualnie diety trzustkowej. Podstawa to zrezygnowanie alkoholu i znaczne ograniczenie tłuszczów. W przypadku znacznej utraty wagi może być stosowana dieta wysokokaloryczna obejmująca produkty bogate w białko i węglowodany. Ograniczenia w diecie trzustkowej obejmują tłuste mięsa, dania smażone i pieczone, majonezy, śmietany, ciasta, mleko, tłusty nabiał, makarony, zawierające dużo błonnika pieczywo, fasolę, kapustę, cebulę, grube kasze. Obciążające dla organizmu mogą być również napoje gazowane, mocne kawy i herbaty. Rekonwalescencja po ostrym zapaleniu trzustki wymaga bardzo starannego przestrzegania zakazów dietetycznych. Gdy pacjent powróci do równowagi po chorobie i pozwoli na to lekarz, możliwy staje się stopniowy powrót do normalnej diety, przez co rozumie się dietę zbilansowaną, niskotłuszczową i bez alkoholu. Nie wszystkie diety są zdrowe i bezpieczne dla naszego organizmu. Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek diety zalecana jest konsultacja z lekarzem, nawet jeśli nie masz żadnych problemów zdrowotnych. Przy wyborze diety nigdy nie kieruj się panującą modą. Pamiętaj, że niektóre diety, ubogie w poszczególne składniki odżywcze czy mocno ograniczające kalorie oraz monodiety mogą być wyniszczające dla organizmu, niosą ryzyko zaburzeń odżywiania, a także mogą powodować wzrost apetytu przyczyniając się do szybkiego powrotu do dawnej wagi. Dieta w przewlekłym zapaleniu trzustki Przewlekłe zapalenie trzustki najczęściej wiąże się z nadużywaniem alkoholu, a czasem może też stanowić powikłanie ostrej odmiany tej choroby. W rzadkich przypadkach ma powiązanie z urazami powypadkowymi, zmianami nowotworowymi albo złą dietą. Przewlekły stan zapalny powoduje nieodwracalne zmiany w pracy trzustki, które objawiają się bólem brzucha i biegunkami. Podstawą w łagodzeniu symptomów choroby jest odstawienie alkoholu oraz papierosów. Walka z tą przypadłością jest objawowa i skupia się na zminimalizowaniu dolegliwości bólowych. Dieta trzustkowa przy przewlekłym zapaleniu to kolejny istotny element łagodzenia objawów. Jadłospis należy zmodyfikować podobnie jak w przypadku ostrego stanu zapalnego. Przede wszystkim nie wolno przekraczać granicy dziennego spożycia tłuszczu, która sięga 50 g. Spożywać można więc jedynie chude mięsa i ryby, nabiał o niskiej zawartości tłuszczu, a także mocno ograniczyć masło i oleje. Odpadają też ostre przyprawy i sosy – dopuszczalne są za to łagodne sosy pomidorowe, bazylia, ziele angielskie, koper włoski czy tymianek. Zalecane są gotowane warzywa i owoce, a także rozcieńczone soki. Nieodzowne jest właściwe przyrządzanie potraw, a więc gotując je, dusząc, piekąc w folii lub przygotowując na parze. Posiłki powinny być w małych porcjach spożywanych regularnie, najlepiej pięć razy dziennie. Dietę trzustkową możesz uzupełnić ziołami, które wspierają funkcjonowanie całego układu pokarmowego oraz mają właściwości przeciwzapalne. Wypróbuj ziołową Herbatkę trzustkową EKO dostępną na Medonet Market. Treści z serwisu mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie. trzustka Zapalenie trzustki lekkostrawna dieta dieta niskotłuszczowa objawy chorej trzustki Profil trzustkowy - lipaza, amylaza, ALP, glukoza. Kiedy je wykonać? Trzustka to organ, bez którego ludzki organizm nie mógłby funkcjonować. Wszystko przez to, że pełni dwie bardzo ważne funkcje. To dzięki niej jedzenie, które... Aleksandra Miłosz Choroby wysp trzustkowych Choroby wysp trzustkowych to dolegliwość związana z tworzeniem się komórek wpływających na produkowanie i uwalnianie hormonów do krwi, w postaci glukagonu oraz... Kazimierz Janicki Polipeptyd trzustkowy (PP) Polipeptyd trzustkowy to peptyd produkowany przez komórki typu PP rozproszonego układu hormonalnego przewodu pokarmowego. Lipidogram - wskazania, przebieg badania, interpretacja wyników Lipidogram — określany też jako profil lipidowy — to badanie wykonywane w celu sprawdzenia, czy gospodarka lipidowa (tłuszczowa) w naszym organizmie funkcjonuje... Przewlekłe zapalenie trzustki Przewlekłe zapalenie trzustki to chorobowy przewlekły stan trzustki. Trzustka to jednocześnie gruczoł trawienny – zewnątrzwydzielniczy, bo wydziela enzymy... Przewlekłe zapalenie trzustki to schorzenie, które dotyka zazwyczaj mężczyzn, a objawia się głównie bólem brzucha w jego górnej części. Dodatkowo towarzyszą mu wzdęcia, nudności i uczucie pełności po posiłku. Jakie są przyczyny wystąpienia przewlekłego zapalenia trzustki oraz jak wygląda leczenie? Przewlekłe zapalenie trzustki jest chorobą, w której dochodzi do postępującego uszkodzenia struktur trzustki. Zmiany te są nieodwracalne i dotyczą zarówno struktur wewnątrzwydzielniczych, jak i zewnątrzwydzielniczych. Trzustka - funkcje Trzustka zlokalizowana jest na tylnej ścianie jamy brzusznej, zaotrzewnowo. Jest gruczołem należącym do układu pokarmowego i hormonalnego, odpowiadającym za funkcje zewnątrz- i wewnątrzwydzielnicze. Część zewnątrzwydzielnicza zbudowana jest z jednostek wydzielniczych, zwanych pankreatonami, które są skupione w zraziki. Czynność zewnątrzwydzielnicza trzustki odpowiada za produkcję lekko zasadowego soku trzustkowego zawierającego enzymy trawienne, wydzielanego do światła przewodu pokarmowego. Sok trzustkowy ma odczyn lekko zasadowy, pH około 8, produkowany jest w ilości do 3 litrów na dobę. Zawiera: wodę, wodorowęglany, enzymy trawiące białka (trypsyna, chymotrypsyna, elastazy, karboksypeptydazy), tłuszcze (lipaza trzustkowa, fosfolipaza, esterazy), cukry złożone (polisacharydy) – amylaza. Enzymy są produkowane w formie nieaktywnej (jako zymogeny) pod wpływem hormonów przewodu pokarmowego wydzielanych podczas rozciągania żołądka, trawienia w wyższych partiach przewodu pokarmowego. Zymogeny są aktywowane dopiero w świetle przewodu pokarmowego, co zabezpiecza w warunkach fizjologicznych przed samostrawieniem trzustki. Zobacz wideo: Jak rozpoznać raka trzustki? Część wewnątrzwydzielnicza odpowiada za produkcję hormonów wydzielanych do krwi i jest utworzona z wysp Langerhansa, w których skład wchodzą komórki: A – produkujące glukagon, B – insulinę, D – somatostatynę, PP – polipeptyd trzustkowy. Wyspy Langerhansa rozmieszczone są w całej trzustce, ale dominują w obrębie ogona. Przewlekłe zapalenie trzustki - co to jest? Przewlekłe zapalenie trzustki jest chorobą, w której dochodzi do postępującego uszkodzenia struktur trzustki. Zmiany te są nieodwracalne i dotyczą zarówno: struktur wewnątrzwydzielniczych, jak i zewnątrzwydzielniczych. Przewlekłe zapalenie trzustki, wg literatury, jest chorobą dotykającą częściej mężczyzn, którzy stanowią nawet do 70% pacjentów. Czynniki ryzyka rozwoju przewlekłego zapalenia trzustki zostały zebrane w tzw. system TIGAR-O (akronim od anglojęzycznych nazw przyczyn), który grupuje czynniki na: toksyczno-metaboliczne (T), idiopatyczne (I), genetyczne (G), autoimmunologiczne (A), powstałe w wyniku nawracających zapaleń lub ciężkich postaci ostrego zapalenia trzustki (R – reccurent), zaporowe przewlekłe zapalenie trzustki (O – obstructive). Jako najważniejszy czynnik toksyczny jest wymieniany alkohol, odpowiadający za przeważającą większość przypadków przewlekłego zapalenia trzustki. Ryzyko wzrasta wraz z ilością wypijanych promili oraz nadużywania alkoholu, rodzaj alkoholu jest bez znaczenia. Z innych przyczyn wymienianie są: tytoń, nadużywanie niektórych leków, niektóre zaburzenia metaboliczne. Przyczyny idiopatyczne to te, których nie da się wychwycić, nie są zidentyfikowane. Choroby idiopatyczne można określić jako rozwijające się „same z siebie”. Przyczyny genetyczne występują u osób posiadających mutacje w pewnych genach odpowiadających za ochronę trzustki, przed samostrawieniem. Do genów tych zaliczamy geny CFTR, SPINK1 czy niedobór alfa1-antytrypsyny. W przypadkach dziedzicznego zapalenia trzustki choroba pojawia się wcześnie, nawet u dzieci. Tło autoimmunologiczne polega na atakowaniu przez układ odpornościowy własnych komórek i tkanek. Autoimmunologiczne przewlekłe zapalenie trzustki może być izolowane (zaatakowana tylko trzustka) lub współistnieć z innymi chorobami z autoagresji. Nawracające ostre zapalenie trzustki czy zmiany na tle niedokrwienia powodują postępujące zmiany prowadzące do przewlekłego stanu. Zaporowe zapalenie trzustki związane jest z utrudnieniem w odpływie soku trzustkowego, np. przez przewlekłe procesy zapalne, które prowadzą do: wytworzenia blizn w obrębie brodawki Vatera, guzy, urazy trzustki, anatomiczne wady wrodzone, jak np. trzustka podzielona czy trzustka obrączkowata. Przewlekłe zapalenie trzustki - objawy Podstawowym objawem przewlekłego zapalenia trzustki jest ból brzucha zlokalizowany w górnej części brzucha, może promieniować do pleców. Nasila się często po posiłkach i po spożyciu alkoholu. Nasilenie i czas trwania jest zróżnicowany. Może nawracać z różną częstotliwością, od kilku dni nawet do kilku miesięcy czy lat. U części chorych ból jest stały, a zaostrzenia wymagają pobytu w szpitalu. W przebiegu choroby występują: wzdęcia, uczucie pełności po posiłku, nudności, wymioty, biegunki tłuszczowe. Ból jest tłumaczony wzrostem ciśnienia w drogach trzustkowych oraz obecnością niestrawionego pokarmu w jelitach. Wraz z postępującą niewydolnością trzustki mogą wystąpić objawy upośledzonego trawienia: niedożywienie, niedobory składników pokarmowych, problemy z gospodarką węglowodanową – niedobór insuliny prowadzi do cukrzycy. Przewlekłe zapalenie trzustki - powikłania Powikłania przewlekłego zapalenia trzustki obejmują torbiele rzekome trzustki, wodobrzusze trzustkowe, zwężenie przewodu żółciowego wspólnego, zwiększone ryzyko raka trzustki. Przewlekłe zapalenie trzustki - diagnostyka Ponad połowa sukcesu polega na dobrze postawionej diagnozie. Ta z kolei zależy od informacji uzyskanych podczas rozmowy z pacjentem. Dlatego na spokojnie warto się zastanowić: gdzie dokładnie boli brzuch, jaki jest charakter tego bólu (stały, piekący, ostry, tępy, czy promieniuje). czy ból się nasila/maleje, a jeśli tak, to w jakich okolicznościach, czy wcześniej pojawiały się podobne dolegliwości, nad aktualnie leczonymi chorobami, jakie leki obecne są zażywane. Przewlekłe zapalenie trzustki - badania W badaniu fizykalnym lekarz określa ogólny stan pacjenta, jego odżywienie, poszukuje odchyleń w badaniu. Na badanie brzucha składa się: ocena wizualna brzucha, osłuchiwanie perystaltyki (ruchów jelit), ocena bolesności brzucha podczas palpacji, opukiwanie, obecność oporów w jamie brzusznej, objawów otrzewnowych świadczących o podrażnieniu otrzewnej. Mechanizm prowadzący do rozwoju przewlekłego zapalenia trzustki jest opisany przez teorię „martwicy i włóknienia”. Pod wpływem czynników szkodliwych dochodzi do rozwoju ostrego zapalenia trzustki (tzw. wartowniczego), w wyniku którego rozwija się zapalenie, które można podzielić na dwie fazy: wczesną i późną. Razem z procesem zapalnym uruchomione zostają procesy włóknienia. Jeśli czynniki szkodliwe są usunięte, istnieje szansa na powrót do prawidłowej czynności organu, w przeciwnym wypadku proces zapalny jest podtrzymywany i prowadzi do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego. Kryteria rozpoznania przewlekłego zapalenia trzustki obejmują: typowy wywiad (dolegliwości bólowe, alkohol), stwierdzenie objawów niewydolności trzustki oraz zmian w badaniach obrazowych. Badania laboratoryjne wykazują nieznacznie podwyższone lub prawidłowe aktywności amylazy i lipazy w surowicy. W przypadku choroby na tle autoimmunologicznym obserwuje się obecność specyficznych przeciwciał. Z badań obrazowych natomiast wykonuje się najczęściej ultrasonografię (usg) jamy brzusznej lub tomografię komputerową. Rzadziej przeprowadza się badania inwazyjne, jak np. endoskopową cholangiopankreatografię wsteczną (ECPW) czy ultrasonografię endoskopową (EUS). O zakresie badań decyduje lekarz w zależności od wywiadu, przyczyn choroby czy też istniejących wątpliwości co do rozpoznania. Przewlekłe zapalenie trzustki - leczenie Leczenie przewlekłego zapalenia trzustki obejmuje zalecenia ogólne, jak zaprzestanie spożywania alkoholu, zmiana nawyków dietetycznych. Dieta polega na wykluczeniu pokarmów tłustych, ciężkostrawnych, bogatych w błonnik, w zależności od obecnych zaburzeń węglowodanowych konieczne może być także włączenie diety cukrzycowej. Chorzy powinni spożywać 5-6 posiłków dziennie, niezbyt obfitych, z odpowiednią kalorycznością. W niektórych przypadkach konieczne jest uzupełnienie nienasyconych kwasów tłuszczowych i triglicerydów. Z powodu dolegliwości bólowych konieczne jest włączenie leczenia przeciwbólowego, które obejmuje zastosowanie enzymów trzustkowych, leki przeciwbólowe, aż do postępowania inwazyjnego. Suplementacja enzymów trzustkowych poza usprawnieniem trawienia (bo brakuje enzymów) pozwala na zmniejszenie bólu. Tłumaczone jest to mechanizmem braku pobudzenia przez pokarm trzustki do produkcji i wydzielania trzustki, zmniejszeniem ciśnienia w drogach trzustkowych (trzustka nie jest pobudzona do produkcji enzymów), mniejszą ilością niestrawionych resztek pokarmowych docierających do jelit. Kolejnym etapem leczenia przeciwbólowego jest włączenie leczenia farmakologicznego: od leków nienarkotycznych (ibuprofen, paracetamol) po leki narkotyczne. U niektórych chorych stosuje się blokadę splotu trzewnego lub przecięcie włókien nerwowych. Możliwe jest też inwazyjne leczenie: protezowanie czy poszerzanie dróg trzustkowych, nacięcie brodawki Vatera (miejsce wypływu soku trzustkowego do dwunastnicy). Leczenie niewydolności wewnątrzwydzielniczej (cukrzycy) jest indywidualnie dobieranie, w zależności od poziomu zaburzeń oraz reakcji na wprowadzone leczenie zmniejszające poziom glukozy we krwi. W przypadku uporczywego bólu, bez reakcji na leki, niektórych powikłań czy podejrzenia procesu złośliwego (przemiana nowotworowa) konieczne może być leczenie operacyjne. Osoby, u których wystąpiło już przewlekłe zapalenie trzustki, powinny dążyć do wykluczenia z diety alkoholu oraz odpowiedniego leczenia dietetycznego. Przewlekłe zapalenie trzustki może dawać szerokie spektrum dolegliwości: epizody bólu co kilka/kilkanaście miesięcy, stale utrzymujące się dolegliwości bólowe. Choroba niestety może mieć charakter postępujący, a tempo jej rozwoju zależy od indywidualnych cech pacjentów i stosowania się do zaleceń lekarskich. Przewlekłe zapalenie trzustki - niedożywienie Dużym problemem u chorych na przewlekłe zapalenie trzustki jest niedożywienie. Posiłki często nasilają ból, co powoduje unikanie jedzenia. Z drugiej strony występuje pogorszenie apetytu, wtórnie do przewlekłej choroby, problem braku apetytu jest powszechny u osób nadużywających alkohol. Niedobór enzymów odpowiada także za zaburzenia trawienia i wchłaniania (zbyt duże fragmenty składników pokarmowych nie mogą być wchłonięte). Pojawiająca się biegunka tłuszczowa jest znakiem upośledzonego trawienia i wchłaniania tłuszczy, w pewnym momencie może prowadzić do niedoborów witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K). Konieczne jest spożywanie częstych (5-6 na dzień), ale małych objętościowo posiłków, z odpowiednią ilością kalorii i składników pokarmowych w ciągu doby (około 2500-3000 kcal), z dużą zawartością białka, a mniejszą błonnika. Dietę określa lekarz lub dietetyk, a w zależności od stopnia niewydolności enzymatycznej trzustki konieczne staje się uzupełnianie enzymów trzustkowych (poza poprawą trawienia wpływają także przeciwbólowo) oraz składników pokarmowych. W przypadku niewydolności wewnątrzwydzielniczej, gdy brakuje insuliny (powodującej obniżenie poziomu glukozy we krwi), pojawia się cukrzyca, która wymaga postępowania diabetologicznego – lekarz ustala sposób leczenia: dietę, leczenie tabletkami, insuliną. Leczenie cukrzycy w przebiegu przewlekłego zapalenia trzustki może być trudne, gdyż poza insuliną brakuje także glukagonu (hormonu działającego przeciwstawnie do insuliny). Przewlekłe zapalenie trzustki - domowe sposoby leczenie Leczenie domowe polega na zaprzestaniu spożywania alkoholu (abstynencja zmniejsza postęp choroby) oraz odpowiednie postępowanie dietetyczne, z uwzględnieniem odpowiedniej ilości kalorii i składników pokarmowych. Konieczna jest stała kontrola lekarska. Dziękujemy za przeczytanie naszego artykułu do końca. Jeśli chcesz być na bieżąco z informacjami na temat zdrowia i zdrowego stylu życia, zapraszamy na nasz portal ponownie! Przewlekłe zapalenie trzustki jest postępującą chorobą dotyczącą trzustki, która charakteryzuje się nieodwracalnymi zmianami morfologicznymi, powodująca ból i/lub zmniejszenie zewnątrzwydzielniczej funkcji tego gruczołu. W początkowym okresie przewlekłego zapalenia trzustki może występować zaostrzenie choroby, które powoduje ataki bólu. Z czasem dochodzi do niewydolności egzokrynnej (co prowadzi do biegunek tłuszczowych) oraz endokrynnej, której efektem jest cukrzyca. Liczba ostrych ataków stopniowo zmniejsza się aż do zupełnego wygaśnięcia. Etiopatogeneza przewlekłego zapalenia trzustki jest złożona, jednak wśród czynników przyczynowych na pierwszy plan wysuwa się spożywanie alkoholu w nadmiernych ilościach. Rzadziej PZT ma podłoże genetyczne (mutacja w genie PRSS1, SPINK1, CFTR) – stwierdza się je najczęściej, gdy objawy choroby występują w młodości, bez obecności innych czynników przyczynowych [Jarosz, Dzieniszewski 2009]. Dziedziczne zapalenie trzustki (ang. hereditary pancreatitis – HP) jest to choroba o nieustalonej dokładnie częstości występowania. Dane z piśmiennictwa są zróżnicowane, oceniają częstość występowania tej choroby od 0,3 na 100 000 w populacji francuskiej [Rebours i in. 2009] do 1% pacjentów z PZT w badaniu duńskim [Joergensen i in. 2010]. Według dzisiejszego stanu wiedzy, choroba ta dziedziczy się autosomalnie dominująco, z około 80% penetracją, jednak piśmiennictwo podaje różne wartości, aż do ponad 90% [Rebours i in. 2009]. Temat ten jest kontrowersyjny, gdyż według klasyfikacji TIGAR-O (tab. 1) przewlekłe zapalenie trzustki może być dziedziczone na dwa sposoby: autosomalnie dominująco lub recesywnie w zależności od rodzaju mutacji. Możliwe, iż nieznane czynniki środowiskowe lub genetyczne mają wpływ na zróżnicowanie penetracji genu, jednak mechanizm działania nie jest jeszcze poznany. Mutacja genu PRSS1 jest bezpośrednim czynnikiem sprawczym wystąpienia zapalenia trzustki, natomiast inne mutacje genowe są jedynie czynnikami predysponującymi do PZT. Należą do nich: SPINK1 (ang. serine protease inhibitor Kazal type 1), CFTR (ang. cystic fibrosis transmembrane conductance regulator), CTRC (ang. chymotrypsin C) czy CPA1 (ang. carboxypeptidase A1) [Braganza 2011; Rebours i in. 2009; Wejnarska i in. 2014 a]. Kryteria rozpoznania dziedzicznego zapalenia trzustki zmieniły się w ciągu ostatnich lat. Obecnie obowiązują zasady ustalone przez EUROPAC (The European Registry of Hereditary Pancreatitis and Familial Pancreatic Cancer) [ W przypadku, gdy brak jest genetycznie potwierdzonej mutacji w genie PRSS1, aby rozpoznać dziedziczne HP, konieczne jest wystąpienie ostrego nawracającego zapalenia trzustki i/lub przewlekłego zapalenia trzustki o nieznanej etiologii u dwóch krewnych pierwszego stopnia lub trzech (i więcej) krewnych drugiego stopnia w dwóch lub więcej pokoleniach [Wejnarska i in. 2014 b]. Stosowanie diety powinno być podstawowym i nieodłącznym elementem terapii zachowawczej w przewlekłym zapaleniu trzustki, bez względu na przyczynę choroby. Nie należy jednak stereotypowo podchodzić do pacjentów chorych na PZT. W przypadku dziedzicznej postaci choroby nie wystarczy zalecić abstynencji alkoholowej, lecz większą uwagę poświęcić diecie oraz ewentualnej suplementacji MCT oraz witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach. Przebieg choroby może być zróżnicowany, dlatego ważne jest indywidualne podejście do pacjenta. Postępowanie dietetyczne powinno uwzględniać okres choroby oraz ewentualne zaburzenia metaboliczne. Niezbędnym warunkiem prowadzenia dietoterapii jest ocena stanu odżywienia chorego. Głównymi jej komponentami są wywiad żywieniowy oraz badania antropometryczne i biochemiczne. Leczenie żywieniowe jest jednym z najważniejszych elementów w terapii chorób trzustki. W ostrym zespole bólowym odstępuje się od żywienia doustnego i wyrównuje ewentualne niedobory wodno-elektrolitowe oraz podaje doustnie preparaty trzustkowe. Jeśli takie postępowanie w ciągu 2-3 dni nie powoduje ustąpienia bólu, zaleca się wdrożenie odżywiania pozajelitowego, które może trwać nawet do kilkunastu dni. Niezalecane jest zbyt długie stosowanie odżywiania pozajelitowego, gdyż istnieje możliwość przemieszczania flory bakteryjnej z jelita grubego, co sprzyja występowaniu powikłań bakteryjnych, także w obrębie trzustki. Założeniem dietoterapii powinna być pomoc pacjentowi w codziennym planowaniu posiłków poprzez stworzenie przykładowych jadłospisów, które stanowią szablon do komponowania diety. Plan żywienia ma na celu ograniczenie objawów choroby i pokazanie pacjentowi bezpośredniego wpływu żywienia na częstotliwość występowania epizodów bólu. Bardzo istotnym elementem podczas przygotowywania planu żywieniowego jest indywidualne ustalenie zalecanych poziomów spożycia energii, składników odżywczych oraz witamin i składników mineralnych. Zaleca się spożywanie pięciu posiłków dziennie, niezbyt obfitych. Generalnie dieta powinna być wysokobiałkowa i ubogobłonnikowa. W przypadku występowania u pacjenta zaparć należy zwiększyć spożycie błonnika pokarmowego w porównaniu z typową dietą lekkostrawną (do ok. 20 g/dobę). Najważniejszym elementem diety jest ograniczenie spożycia tłuszczu, ponieważ obfite, bogatotłuszczowe posiłki mogą nasilać bóle u chorego. Szczególną uwagę należy przywiązać do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, których niedobór często dotyka osoby chore na PZT. Pacjent powinien otrzymać tabelę produktów wskazanych i przeciwskazanych, na podstawie których dietetyk układa jadłospisy. Udział energii z poszczególnych składników pokarmowych przedstawia się następująco: węglowodany – 55%, tłuszcze – 20%, białko – 25% [Jarosz, Dzieniszewki 2009]. Terapia żywieniowa ma na celu zminimalizowanie bólu i innych objawów choroby, leczenie następstw niewydolności zewnątrz- i wewnątrzwydzielniczej części narządu oraz zapobieganie niedożywieniu. Towarzyszący pacjentom (60-90% przypadków) dyskomfort podczas jedzenia oraz brak apetytu przekładają się na utratę masy ciała oraz rozwój niedożywienia. Implikacje zdrowotne takich sytuacji mogą być niebezpieczne dla chorego. Złe odżywianie hospitalizowanych pacjentów z PZT zwiększa ryzyko rozwoju powikłań infekcyjnych, zatrzymania akcji serca, niewydolności oddechowej, zaburzeń rytmu serca oraz utrudnia gojenie się powyższych powikłań jest przedłużanie czasu hospitalizacji chorego [Włochal, Grzymisławski 2013]. Wielokierunkowa terapia, obejmująca zrozumienie istoty choroby, jej przyczyny oraz uwzględnienie swoistych potrzeb pacjenta, powinna przynosić najlepsze efekty. Poprawa stanu zdrowia chorych osób wymaga zatem obok opieki lekarza specjalisty, zaangażowania do współpracy dietetyka [Włochal i in. 2012]. Piśmiennictwo1. Braganza J, Lee S, MCloy R, McMahon M. Chronic Pancreatitis. Lancet 2011; 377: Gajewski P. Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych. Medycyna praktyczna, Kraków Jarosz M, Dzieniszewski J. Choroby trzustki. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Joergensen MT, Brusgaard K, Cruger DG. Genetic, epidemiological and clinical aspects of hereditary pancreatitis: a population-based cohort study in Denmark. The American Journal of Gastroenterology 2010; 105: Kokot F. Choroby wewnętrzne, t. 1. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa Rebours V, Boutron-Ruault MC, Schnee M, Férec C, Le Maréchal C, Hentic O, Maire F, Hammel P, Ruszniewski P, Lévy P. The natural history of hereditary pancreatitis: a national series. Gut 2009; 58(1): Wejnarska K, Kierkuś J, Kołodziejczyk E, Ryżko J, Oracz G. Dziedziczne zapalenie trzustki. Postępy Nauk Medycznych 2014 b; 3: Wejnarska K, Kierkuś J, Kołodziejczyk E, Ryżko J, Oracz G. Ocena przebiegu klinicznego przewlekłego zapalenia trzustki u dzieci ze współwystępowaniem mutacji w genach SPINK1 i CFTR. Postępy Nauk Medycznych 2014 a; 3: Włochal M, Grzymisławski M. Rola żywienia w leczeniu przewlekłego zapalenia trzustki. Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne 2013; 3: 303– Włochal M, Kanikowska A, Grzymisławski M. Niedobory energii i składników odżywczych u pacjentów z chorobami zapalnymi trzustki. Nowiny lekarskie 2012; 81, 6: 669–676. autor:Marta Cichockadietetykabsolwentka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie Dietoterapia w przewlekłym zapaleniu trzustki o podłożu genetycznym5 (100%) 3 votes

przewlekłe zapalenie trzustki dieta pdf